Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

28 Op weg naar Duitsland

In de vroege ochtend van woensdag 15 maart 1944 vertrok uit kamp Westerbork het transport van 210 personen naar Bergen-Belsen. De aftocht geschiedde in betrekkelijke rust. Het ging er op deze morgen heel anders aan toe dan bij de gebruikelijke transporten naar Auschwitz. De deportatie van dit groepje ‘begunstigden’ was van de in totaal 93 transporten uit Westerbork, het kleinste dat werd weggezonden. Onder de ruim tweehonderd joden bevonden zich de al eerder genoemde Renata Laqueur, haar man Paul Goldschmidt, het echtpaar Ellen en Gerry Waller, de zenuwarts Jacques Tas, zijn vrouw Frieda Tas-Herzberg en hun 23-jarige zoon Louis. Een bijzonder toeval wil dat juist van dit transport, dat immers zo gering in omvang was, zowel Renata Laqueur als Louis Tas hun belevenissen in Bergen-Belsen hebben vastgelegd. Beide dagboeken werden na de oorlog gepubliceerd. Abel Herzberg, de oom van Louis Tas, die al in januari 1944 naar Bergen-Belsen was afge-voerd, publiceerde over zijn verblijf in dit kamp eveneens een dagboek, Tweestromenland. Deze drie dagboeken leveren, aangevuld met hetgeen ooggetuigen vertelden, een redelijk compleet beeld op van hoe het deze groep, waarbij Mechanicus, onderweg en in Bergen-Belsen in algemene zin is vergaan.

In haar Dagboek uit Bergen-Belsen noteerde Renata Laqueur dat men deze morgen om 8 uur in de trein stapte. Afgaande op haar notities verkeerde het reisgezelschap in een niet al te treurige bui. Het feit dat er een personentrein klaarstond, in plaats van de lugubere beestenwagens, stemde hen vrij optimistisch. Berustend nam men plaats in de separate coupés van de derde-klassetrein.⁴ Wij, de reizigers, en ook velen die achterbleven, verwachtten van het kamp Bergen-Belsen veel goeds,’ schreef ze. ‘Wij verheugden ons op een Ausländerbehandlung met Austausch-kmsen en op een eventuele controle van het Internationale Rode Kruis.’ Louis Tas vertelde: ‘Het zag er, de omstandigheden in aanmerking genomen, redelijk veelbelovend uit.’ De familie Tas beschikte over Palestina-papieren en over diverse paspoorten, waarmee een dubbele nationaliteit kon worden aangetoond. ‘Wij hadden verscheidene potjes op het vuur staan, allemaal kleine sprankjes hoop.’

214