Er groeit gras in de Weesperstraat

maar ze haatte ook in haar taal de eentonigheid. Soms zegt ze: men neemt. Of nog duidelijker: neem...

Toch werden die twee woordjes een gevleugelde uitdrukking: men neme. Later gebruikten de mensen die woorden niet meer. Ze zeiden alleen: Saartje Vos. De naam was voldoende. Hij betekende, dat er genomen werd. Soms mét, meestal zónder toestemming. De kinderen dopen hun natgelikte vinger in de suikerpot. Komt moeder op dat ongelegen ogenblik de keuken in. 'Saartje Vos...'

De kinderen voelen de bestraffende toon. Met die naam als vermaning of pointe worden vele mopjes spontaan verzonnen. Staat eens een mannetje voor de rechter. Hij heeft van Hymie Cozijn, de poelier, een kip geganneft. Vraagt zijn Edelachtbare:

'Oi, waarom bent u het pad der misdaad opgegaan?'

Zegt het mannetje:

'Saartje Vos. Men neemt een kip...'

Zijn verdediging is beslist een understatement. Eén kip; Saartje is met zo weinig niet tevreden. Ze schrijft in de tijd, dat de mensen die 't kunnen betalen, Jood of Christen, veel eten. Aspergesoep: voor acht personen neemt men twee kippen en een gehakte kalfspoot. Bouillon (alleen voor zieken): Voor drie koppen bouillon neemt men een half pond mager rundvlees, een half pond mager kalfsvlees en een halve kalfspoot. Bouillon (alleen voor gezonden): men neemt voor iedere kop twee ons mager rundvlees, voor acht koppen een kalfspoot erbij. Ze gaf haar bevelen in de jaren, toen zulke recepten echt niets bijzonders waren. Want het leven was nog ongecompliceerd en de menselijke maag was van ijzer. Ik bezit een Joods kookboek uit die tijd; bij die recepten vergeleken is Saartje een bedelares.

10