Vermoedelijk op transport

4

Niet alleen gefotokopieerde documenten kunnen los van hun context gaan dwalen. Reeds in de jaren vijftig stelde het Informatiebureau gemicrofilmde bestanden ter beschikking aan de International Tracing Service in Bad Arolsen. Al in 1955 was de Joodsche Raadcartotheek gemicrofilmd in zwart-wit, waarna er van de films afdrukken op papier werden gemaakt. Zo kwam er in Bad Arolsen een zwart-witkloon van de Joodsche Raadcartotheek beschikbaar. Ook de naam werd aangepast en in Arolsen kent men de cartotheek sindsdien als ‘Westerbork-Kartei’¹. De contacten van de ITS met het herinnerings- en onderzoeksinstituut Yad Vashem waren goed en de bestanden werden uitgewisseld met Jeruzalem. De bestanden werden gebruikt voor de beantwoording van tracing-aanvragen: heeft iemand het overleefd? Zo niet: waar en wanneer is iemand overleden? Met de opkomst van de digitalisering nam de uitwisseling van bestanden een grotere vlucht. Eerst moest een formele hobbel worden geslecht: de ‘openstelling’ van het ITS-archief in Bad Arolsen. Na jaren politiek geharrewar werden in 2008 bestanden uitgewisseld met het United States Holocaust Memorial Museum. De Joodsche Raadcartotheek, die vanaf microfilm door ITS was gedigitaliseerd, werd overgedragen aan het Amerikaanse herinneringsinstituut: in zwart-wit en ontdaan van zijn context. En dat betekent dat onderzoekers die niet op de hoogte zijn van de herkomst en context van het materiaal ernstig worden beperkt in hun mogelijkheden. De context is onbekend bij het USHMM en de ITS. Yad Vashem is inmiddels wel op de hoogte en verwijst aanvragers door naar het Nederlandse Rode Kruis.

De Joodsche Raadcartotheek bevindt zich als microfilm, als papieren kopie en als digitaal bestand in instituten all over the world. Is daarmee de toegankelijkheid van de informatie op termijn gewaarborgd? Digitale duurzaamheid wordt meestal opgevat als een puur technisch probleem. Zie de website van DEN (Digitaal Erfgoed Nederland):

Digitale duurzaamheid, ook wel: Digital preservation, duurzaamheid, duurzame toegankelijkheid. Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote technologische uitdaging voor databeherende instellingen, omdat er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel beleidsmatige beslissingen in de vorm van een duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer en behoud zoals bijvoorbeeld systemen die aangeven wanneer de authenticiteit van een bestand is aangetast of wanneer een bestandsformaat niet meer gelezen kan worden omdat er geen geschikte software meer is om het bestand te tonen.²

Duurzaamheid is meer dan een grote technologische uitdaging. De digitale beelden van gegevensdragers moeten duurzaam worden bewaard tezamen met de contextinformatie die een juiste interpretatie mogelijk maakt. Informatie over de vorming, het beheer en het gebruik van het archiefmateriaal moet aan de volgende generaties worden doorgegeven. Het betreft materiaal dat door een ingewikkeld papieren bureaucratisch systeem in bijzondere omstandigheden is gevormd. Duurzaamheid op de lange termijn is alleen gegarandeerd als er contextgegevens aan de gedigitaliseerde bestanden worden verbonden, zodat een juiste interpretatie van de bron is gewaarborgd.

¹

Inventory number: 4080, ITS file location: Kriegszeit-Kartei der Juden in Holland, Source institution:

Het Nederlandse Rode Kruis, Den Haag. www.its-arolsen.org,geraadpleegd op 17 juni 2010.

²

Digitaal Erfgoed Nederland: kennis delen. http://www.den.nl/kennis/thema/duurzaamheid/ ; geraadpleegd op 10 juni 2010.