En toch leefden wij

Ellen Schwarzschild, geboren in Keulen in 1927, kwam in 1937 met haar familie naar Nederland. Zij dook onder in mei 1943 en werd in april 1945 in Drenthe bevrijd.

Van 1965-1990 woonde zij in Israël. Tot haar terugkeer naar Nederland doceerde zij vanaf 1971 klassieke talen aan de Universiteit van Haifa. Zij overleed in 2008.

In 1999 gaf Ellen Schwarzschild haar herinneringen aan de jaren 1933-1943, van haar eerste schooldag tot haar eerste onderduikervaring, in eigen beheer uit onder de titel ‘Tagebuch. Niet lesen Als ‘t U blieft. Nicht lesen Bitte’. De tekst van dit boek is ook in de Joodse Bilbiotheek van Crescas te lezen.

Enige tijd later besloot zij aan de hand van de talloze originele stukken die nog in haar bezit waren, haar ervaringen van twee jaar onderduiken vast te leggen in een vervolg op haar ‘Tagebuch’. Dit onder de titel ‘En toch leefden wij. Een reconstructie 1943-1945 aan de hand van originele brieven, dagboeken en herinneringen’. Helaas heeft zij dit boek door haar plotselinge overlijden niet volledig kunnen afronden. Zij had nog slechts enkele bladzijden te gaan, waarin zij had willen laten weten hoe er na de bevrijding, die zij nog wel heeft kunnen beschrijven, een eind kwam aan haar onderduikperiode.

Wij hebben gemeend als een eerbetoon aan Ellen haar zo secuur samengestelde ervaringen toch bekend te mogen maken. Wij zijn alle vier op enigerlei wijze betrokken geweest bij de totstandkoming van haar werk en zijn er zeker van dat wij handelen in haar geest.

Wij zijn Crescas veel dank verschuldigd voor opname van dit boek in de digitale Joodse Bibliotheek.

Heide Warncke, Frits Hoogewoud,

Mary Rijkeboer en Jetje Manheim Juni 2015