Joods huwelijks- en echtscheidingsrecht

OVERZICHT VAN HET JOODSE HUWELIJKS- EN ECHTSCHEIDINGSRECHT

In deze tena'iem - die soms schriftelijk worden vastgelegd - kunnen afspraken worden gemaakt met betrekking tot de financiële verplichtingen van partijen tijdens of na het huwelijk, soms de bruidsschat die de bruid meeneemt (nedoenjah) of soms de periode waarin de vader van de bruid het jonge paar onderhoudt. Ook ontstond het gebruik om in deze overeenkomst bepalingen omtrent de 'chalitza' op te nemen. Dit is een pseudo-echtscheiding waardoor een kinderloze weduwe geen zwagerhuwelijk hoeft aan te gaan. Er werd soms misbruik gemaakt van de positie van de weduwe en haar werd soms geld afgeperst teneinde de 'chalitza' uit te voeren.¹ Deze bepalingen in de sjtar worden 'knas' of 'tsoemed yad'⁵⁸ genoemd. Sjiedoech kan het beste worden vertaald met de moderne term "verloving".

Het beroep van huwelijksmakelaar (sjadchen) ontstond in de Asjkenazi-sche gemeenschap in de vroege Middeleeuwen, in de Sefardische gemeenschap pas laat in de i6^e eeuw. Aanvankelijk werd er op neer gekeken, later verkreeg het status omdat het door vooraanstaande rabbijnen werd uitgeoefend.

De sjiedoech kan worden vergeleken met de Romeinsrechtelijke 'sponsalia'. Ook deze kwam door een formele belofte tot stand; 'moris fxiit veteribus stipulari et spondere sibi uxores futuras'². In dit rechtsstelsel ontwikkelde de sponsalia zich tot een rechtens relevante handeling; het doet bepaalde huwelijksbeletselen ontstaan. In de huwelijkswetgeving van keizer Augustus waren niet alleen huwelijken tussen bepaalde personenen verboden, maar ook een verloving; de Lex Iulia de Adulteriis. Ook hier was de verloving niet alleen een sociale gebeurtenis, maar ook een rechtens relevante handeling hoewel zij ook hier niet leidde tot een verbintenis om te trouwen noch tot een verplichting tot schadevergoeding wegens het verbreken ervan. Later doet de 'arra sponsalia' haar intrede in het Romeinse recht; een door de

40

¹  Prof. Yosef Rivlin: "Halitza Stipulations in Engagements Contracts". Jewish Law Ass. Studies X. The Jerusalem Conference Volume (d. H.G. Sprecher) Global Publ., Binghamton University 2000. pp. 229-251.

²  UlpianusD. 23.1.2.