Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

27 Bergen-Belsen

Het Aufenthaltslager, ofwel verblijfskamp, Bergen-Belsen had aanvankelijk, zoals uit de officiële benaming Vorzugslager (kamp voor bevoorrechten) bleek, een speciale positie binnen het systeem van concentratie- en vernietigingskampen. In Bergen-Belsen werden enkele groepen joden afgezonderd om, vóór hun deportatie naar de vernietigingskampen, enige tijd ter beschikking te staan voor mogelijke uitwisseling met Duitsers die in geallieerde handen waren, of anderszins te dienen als ‘onderhandelingsmateriaal’. Dit plan was bedacht door het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken. Geopperd werd om op ruime schaal ruilacties te organiseren tussen Europese joden en in Palestina wonende Duitsers. Deze voornemens leidden ertoe dat in het voorjaar van 1943 werd besloten tot de oprichting van een speciaal kamp voor uit te wisselen joodse, invloedrijke burgers. Hiervoor werd een deel van het krijgsgevangenenkamp Stalag 311 bij Celle, vlakbij de plaats Bergen, in de buurt van Hannover, aangewezen. Vanaf midden juli 1943 arriveerden hier de eerste transporten ‘ruiljoden’. In de maanden daarna zou het kamp in snel tempo door tienduizenden mensen worden bevolkt.

De grootste groep binnen het verblijfskamp Bergen-Belsen waren de Hollandse joden. Tussen januari en september 1944 vertrokken vanuit Westerbork acht transporten, met in totaal ruim 3700 geprivilegieerde VorzMgsjuden, in de meeste gevallen hele families, naar Bergen-Belsen. Hier kwamen in de eerste helft van 1944 met kleinere transporten nog meer joden uit diverse Europese landen aan. Het kamp werd daarmee langzaam een smeltkroes van verschillende nationaliteiten. Er verbleven o.a. Grieken, Italianen, Noordafrikanen, Joegoslaven, Albanezen, Nederlanders en Hongaren. Door een daadwerkelijke uitwisseling kregen in juni en juli 1944 ruim tweehonderd bezitters van een Pa-lestina-certificaat hun vrijheid terug. Via Wenen, Boedapest en Istan-boel, kwamen ze op 10 juli in Haifa aan. Een volgend ruiltransport van ongeveer driehonderd kampbewoners, in januari 1945, lukte slechts voor een deel. Naast deze twee acties werden o.a. nog enkele groepen Hongaarse joden uitgewisseld. Hier bleef het bij; van de oorspron

211