Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

kelijke 10 ooo a 30 000 joden die voor uitruil waren voorbestemd, kwamen er slechts enkele honderden vrij.

Bergen-Belsen was opgedeeld in verschillende afdelingen en kampen, die met hoge prikkeldraadomheiningen hermetisch waren afgesloten, zodat de bewoners niet met elkaar in contact konden komen. Binnen elk sub-kamp heerste een eigen cultuur en werden de gevangenen anders behandeld.

Het tot eind 1944 grootste deelkamp was het Sternlager (Sterrenkamp), dat zo werd genoemd omdat de bewoners op hun burgerkleding de davidster moesten dragen. In de ongeveer 18 barakken van het Sternlager waren de eigenlijke ‘ruiljoden’ ondergebracht, onder wie de Nederlanders. De mannen en vrouwen woonden apart, maar de families mochten overdag bij elkaar komen. In deze periode waren de omstandigheden in Bergen-Belsen, zeker in vergelijking met de Poolse vernietigingskampen, nog vrij redelijk. Abel Herzberg schreef: ‘We werden niet kaalgeschoren, we behielden onze kleding en dekens, mochten iets van onze bagage behouden en de gezinnen werden niet uit elkaar gerukt.’

Bergen-Belsen zou niet tot zijn droevige lot zijn gekomen, als het tot het eind van de oorlog een Aufenthaltslager was gebleven. Maar het kamp veranderde spoedig wezenlijk van karakter. Vanaf maart 1944 werden talloze zieke en uitgeputte gevangenen uit andere Duitse concentratiekampen, die niet langer in de industrieën konden werken, in Bergen-Belsen opgenomen, waarmee de toestand in het kamp drastisch achteruitging. Een nieuwe fase begon enkele maanden later, met het inrichten van het zogenaamde vrouwenkamp. Spoedig namen de eerste transporten hier hun intrek. Duizenden vrouwen volgden in de weken en maanden daarna. Deze toevoer van - ook mannelijke - gevangenen werd veroorzaakt door de snelle opmars van het Russische leger. De Duitsers zagen zich hierdoor genoodzaakt om vanaf najaar 1944 grote aantallen joden uit de Poolse vernietigingskampen naar hun eigen land te evacueren. Tienduizenden kwamen in de laatste oorlogsmaanden tijdens deze barre evacuatietochten om het leven. De enorme toename van gevangenen veroorzaakte ruimtegebrek in Bergen-Belsen. Op de appèlplaats van het Sternlager werden in september 1944 nieuwe barakken bij gebouwd. Het kamp telde begin december ruim 15 000 gevangenen, van wie er 8000 in het vrouwenkamp zaten samengeperst. De nog steeds bijna 6000 ‘ruiljoden’ werden niet langer als bevoorrechte kampbewoners behandeld. Speciale Kapo’s hielden toe

212